Örnek: Dört yaşında olan Berk arkadaşlarıyla grup oyunlarında oynamayı çok seviyor. Kendini grubun lideri olarak görüyor ve herkese oyunda görevler dağıtıyor. Çocuklar genelde Berk’in yönlendirmelerini dinliyorlar ve onunla oynuyorlar. Fakat bu durumu bozan bir arkadaşı olursa Berk o çocuğa vuruyor, vurduktan sonra ağlayarak bir köşeye gidiyor ve ‘Beni kimse sevmiyor diyor’. Yanına öğretmeni gidiyor ve davranışı hakkında bir kaç dakika konuşuyorlar ve Berk vurduğu arkadaşından özür dilemeyi kabul ediyor.
Buradaki örnekte Berk sorununu vurma ile çözmeye çalışan bir çocuktur. Vurma davranışının sıklığı ve oluşturduğu tehlikeyi dikkate alarak bu davranışını değiştirmek istiyorsunuz. Bu davranışın sorunların çözümü için kullanılmayacağını ve vurmanın hiçbir yararı olmadığını çocuğun öğrenmesi gereklidir. Agresif hareketlerin insanların birbiriyle olan sorunlarını çözmede etkili bir yöntem/ strateji olmadığının hatta alışkanlık haline gelmesiyle gelecekte daha büyük sorunlara yol açacağının vurgulanması gerekir.
İstenmeyen davranışlarda dikkat edilmesi gereken birkaç soru vardır:
- Çocuk ne zaman ve ne sıklıkta vuruyor? (bazen, çember zamanı, dışarıda, kalabalık ortamlarda)
- Bu davranışı tetikleyen olay/durum nedir? (çocuk yorgunsa, birisi onu itmişse, birisi ondan izinsiz eşya almışsa, çocuğun isteği olmamışsa)
- Davranış kime karşı yapılıyor? (kızlar, erkekler, herkes, ondan büyük ya da küçük çocuklar)
- Çocuğa davranıştan sonra ne oluyor? (çocuk gülüyor, öbür çocuk vuruyor, özür diliyor, yapmadığını söylüyor)
Bu soruları cevaplamaya çalışarak çocuğun neden ve ne zaman vurduğunu hakkında bir fikir sahibi olabilirsiniz. Eşyalarını korumak için vuran bir çocuk ile istediğini elde etmeye çalışan bi çocuğun vurmasının nedenleri arasında farklar vardır. Vurmak hiç bir şekilde kabul edilemez bir davranış olsa da araştırmanıza göre bir müdahale stratejisi çıkarabilirsiniz.
Müdahale:
- Önemli olan ilk anda her çocuk için güvenli bir ortam kurabilmektir. Kavga, yaralanmalara neden olmadan olabildiğince hızlı bir şekilde ayrılmalıdır.
- Çoğu zaman vurmanın kötü bir şey olduğunu zaten bilen bir çocuğa hemen bir konuşma yapmanın bir yararı olmayacaktır. Hatta bu özel ilgi kazanma şekli, onun bu davranışı ileride de sürdürmesine neden bile olabilir.
- Çocuğun etkilendiği şeylere daha dikkat ederek onu korumaya alabilirsiniz. Mesela hep vurduğu belli bir çocuk ise onları birbirinden uzak tutmak, yorgun olduğunda sinirlenen biriyse öğlen uykusuna erken yatmasına izin vermek, kalabalıktan hoşlanmayan bir çocuğa kendi alanını tanımak veya arkadaşlarıyla iletişim kurabilmek için yeterli kelimesi olmayan bir çocuğa gerekli kelimeleri öğretmek, stratejilerinizden bir tanesi olabilir. Berk’e arkadaşlarına saygılı konuşmayı ve bu şekilde herkesin onu daha çok dinleyeceğini öğretmek yararlı olabilir.
- Çember zamanında kuralların resimlerini göstererek ya da rollerle oynayarak, davranışların hangisinin doğru hangisinin yanlış olduğunun çalışmasını yapabilirsiniz.
Bakınız: http://www.acevokuloncesi.org/etkinlikler/sosyal-duygusal-gelisim/137-sinif-kurallarini-ogreniyorum
- Bunun yanında şiddetli duygular hissettiğinde o duyguları tanımanın ve doğru seçimler yapabilmenin öneminin üzerinde çalışılması da gereklidir. Sinirlendiğimizde vücudumuzda neler oluyor veya sinirlendiğimizde, kötü seçimler yaptığımızda hangi duyguları hissediyoruz gibi çalışmalar yapılabilir.
Bakınız: http://www.acevokuloncesi.org/etkinlikler/sosyal-duygusal-gelisim/120-duygulari-taniyorum
Okul öncesi yaşta olan bir çocuğun (kızgınlık, suçluluk hissi, empati gibi…) duygularının farkında olması ve tanımlarını doğru bir şekilde öğrenebilmesi, ileride insan ilişkilerinde çok faydalı olacaktır. İleriki yaşamlarında çocukların sosyal duygusal kimliğinin erken gelişmesinin aileleriyle, arkadaşlarıyla ve iş hayatlarındaki ilişkilerinde çok olumlu getirileri olacaktır.