Çocukları değerlendirmek neden önemli? Ne sıklıkla çocukları değerlendirmeliyiz? Hangi ölçme-değerlendirme aracını kullandığımız önemli mi? Tek bir araç yeterli olur mu? Yoksa birden fazla ölçme değerlendirme aracını bir arada kullanabilir miyiz?
Soruların cevaplarını bulmak için hazırladığımız bu bölümü okumanızı tavsiye ederiz.
Gözlem yapmak; çocukların davranışlarını anlamak, öğrenme süreci ve gelişimleri hakkında doğrudan bilgi edinmek için kullanılabilecek yöntemlerden biridir. Her çocuğun sınıf içinde ve sınıf dışında, eğitim faaliyetleri süresince ve serbest zamanlarda gözlemlenmesi ve gözlem kayıtlarının tutulması önemlidir. Çocuklar kendilerini yetişkinler kadar rahat ifade edemediklerinden, onları günlük aktiviteleri içerisinde gözlemlemek çocuk hakkında bilgi toplamak adına gerekli veriler sağlar.
Gözlemler çocukların doğal ortamında, üzerinde çalıştıkları faaliyeti ya da oynadıkları oyunu bölmeden ve gözlem yapıldığından haberleri olmadan yapılmalıdır. Gözlemlerin belli bir amaca yönelik yapılıyor olması yani gözlemi yapan kişinin neye dikkat etmesi gerektiğini önceden bilmesi gereklidir. Sanıyoruz mesleğe başladığınız ilk yıllardan bu yana farklı amaçlar için tuttuğunuz çeşitli kayıtlar olmuştur. Bazen etkinlik kayıtları, bazen şarkı, tekerleme, oyun kayıtları, bazen de çocukların yaptığı gelişimsel çalışmalara yönelik kayıtlar ve daha diğerleri…
Belirli bir çocuğun ya da grubun davranışını gözlemlemenin birkaç değişik yolu olabilir. Bunlar;
- Anektod Kayıtları
Çocuğun davranışlarının yazılı olarak tanımlanmasıdır. Bu kayıtlar ne yaşandığını, ne zaman ve nerede yaşandığını objektif olarak anlatmaya yarar. İsterse öğretmen kendi yorumlarını ve notlarını da kayıtların altına ekleyebilir.
Örnek Anektod Kayıdı
Çocuk Adı/Adları: Pınar, Özlem, Mert
Yaş: 4
Yer: …… Anaokulu
Gözlem yapan kişi: Yeşim
Gözlem Yapılan Gelişim Alanı: Sosyal-Duygusal
Pınar ve Özlem Evcilik köşesinde yemek hazırlama sahnesi canlandırıyorlardı. Mert, Pınar ve Özlem’in yanına gelerek yemek yemek istediğini söyledi. Pınar, Mert’e dönerek “burada oynayamazsın, gördüğün gibi meşgulüz” dedi. Mert kızları izlerken “ben de baba oluğ, bulaşıkları yıkayabilirim” dedi. Özlem bir an durup düşündü, Pınar’a baktı ve “peki o zaman sen de bizimle oynayabilirsin” dedi.
| ANEKTOD KAYIT FORMU | |
| Çocuğun Adı-Soyadı: | Kayıt Tutan Sınıf Öğretmeni: |
| Tarih: | |
| Gözlenen Durum: | |
| Gözlenen Mekan ve Çocuk: | |
| Yorumlar: | |
- Örnek Tanımlama
Ali’nin bilişsel gelişimi (mantık-matematik): Ali, oyun zamanında, blok köşesinde, büyük blokları büyükten küçüğe doğru dizdikten sonra, her birinin üzerine çeşitli boylarda taşıtlar koydu. Ve “bu büyük köprü, büyük köprüden büyük araba geçer. Bu da küçük köprü, küçük köprüden de küçük araba geçer” dedi.
Ali sıralanmış bir dizi cismi, diğer bir sıralanmış dizi ile eşleştirir ama sayılarını karşılaştırmakta zorlanır. Az sayıda olan cisim gruplarına “daha az veya daha fazla” gibi kelimeler kullanarak karşılaştırabilir. Örneğin, küçük grup zamanında yerden topladığı kağıtları Ege’ninkilerle karşılaştırarak “benimki fazla” der.
Ali, 1’den 30’a kadar zorlanmadan sayar, 30’dan sonrası için ise zaman zaman hatırlatmaya ihtiyaç duyar. Önündeki 30 tane nesneyi tek tek parmağı ile nesnelere dokunarak sayabilir.
Ali, yukarı, aşağıya, öne, arkaya, içine, dışına gibi alan ve yöne ile ilgili kelimeleri doğru yerde kullanır. Örneğin, küçük grup zamanındaki hareketli oyunda “iki elimi arkamda tuttum, başımı yukarı kaldırdım ve uzanarak çubuk krakeri yemeye çalıştım” der.
- Olay-Örneklem
Bir davranışın nedenlerini ve sonuçlarını ortaya çıkarmak için kullanılır.
Örnek:
Çocuk Adı: Elif
Yaşı: 4
Gün ve saat: 03/05/2009 10:30-11:30
Gözlemi Yapan Kişi: Yeşim
Gözlem Yapılan Gelişim Alanı: Sosyal-Duygusal
Elif sıklıkla vurma davranışı sergiliyor.
| Zaman | Davranış Öncesi | Davranış Anı | Davranış Sonrası | ||
| 10:42 | Elif ile Pınar krakerlerini yiyorlar. Pınar Elif’in çubuk krakerlerinden alır. | Elif Pınar’a vurur. | Pınar öğretmeni çağırır. | ||
| 11:20 | Elif kitabı Efe’nin elinden çeker ve Efe’ye vurur. | Efe de karşılık verir ve Elif’e vurur. Kitabı geri alır.
Elif başka bir kitap alır ve oturur. |
- Zaman-Örneklem
Bir davranışın belirli bir zaman dilimi içerisindeki sıklığını gözlemlemek amacıyla kullanılır. Gözlemi yapacak olan kişi gözlemine başlamadan önce hangi davranışı hangi zaman diliminde ve nasıl gözlemleyeceğine karar vermelidir. Belirlenen zaman dilimi içerisinde gözlemi yapılacak davranış dışındaki davranışlar dikkate alınmaz.
Zaman örneklemi genelde okul ortamında uygun olmayan davranışlar gösteren çocukların davranışlarının nedenini anlamak amacıyla kullanılır. (örneğin, sınıftaki diğer çocuklara karşı saldırgan davranışlar sergileyen bir çocuk ya da sınıf kuralları ve rutinlerine uygun davranmayan bir çocuk gibi). Zaman örneklemlerini aldıktan sonra öğretmen, çocukta istenmeyen davranışı değiştirmek adına yapabileceklerini planlar.
Örnek:
Çocuk Adı: Elif
Yaşı: 5
Gün ve saat: 03/05/2009 09:45-10:00
Gözlemi Yapan Kişi: Yeşim
Gözlemi Yapılan Davranış: Başladığı etkinlikleri sonlandıramama
| Olay | Zaman | Notlar |
| Sanat Köşesi-boyama etkinliği masada bitirilmeden bırakıldı | 09:45 | |
| Kitap köşesi-kitaba bakıyor, aldığı rafa geri bırakıyor | 09:50 | |
| Sessiz Köşe-yapbozları birleştirirken zorlanıyor, parçaları masa üzerinde yığılmış halde bırakıyor. Legoları alıyor ve legolarla oynamaya başlıyor. Öğretmen çocuklara oyuncakları toplama zamanı dediğinde, Elif legoları masada bırakıyor ve diğer çocukların yanına gidiyor. | 09:55
10:00 |
Elif etkinlikleri sonlandırmak için ve de oyuncakları toplamak için sözel ödüllere/teşviklere ihtiyaç duyabilir. |
Her yöntem bir diğerinden önemli ölçüde farklı olmasa da, farklı bilgilere ulaşmamızı sağlamaları açısından önemlidir. Tüm anlamlı olabilecek gözlemler, objektif bilgiler içermelidir. Objektif bilgi, görülebilir, koklanabilir, hissedilebilir, duyulabilir ve dokulunabilirdir. Durumu izleyen herkesin, durumu tanımlarken anlaşmaya varabileceği bilgi objektiftir.
Örnek çocuk gözlem formu için lütfen tıklayınız.
-
Olay Kayıtları
Kayıt tutmak, öğretmenlerin çocukların eylem ve davranışlarının kısa tanımlamalarını yazdıkları en yaygın, aynı zamanda en basit gözlem yöntemidir. Burada öğretmen için en önemli araç küçük bir not defteri ve kalemdir. Öğretmen bu deftere uzun uzun olayı kaydetmez. Bazı anahtar sözcükleri not alır. Daha sonra daha fazla zamanı olduğunda, davranışın ya da durumun daha ayrıntılı bir tanımlamasını yazar.
Bu kayıtlar genellikle, birkaç paragraftan oluşur. Gözlemin yapılacağı önceden belirlenmiş bir zaman ya da yer yoktur. Öğretmen gerçekleşen olayın bir parçası olabilir ya da olmayabilir. Olaylar bir ya da birkaç çocuk hakkında da olabilir.