Örnek: 4 yaşındaki Ayla köşede oynuyor. Öğretmen merakla yanına gidiyor. Elinde birkaç yırtılmış kitap sayfası olan Ayla öğretmene bakıyor.Kitapların sayfalarının yırtılmış olduğunu gören öğretmen Ayla’ya kızıyor ve kitapları hemen alıyor. Bununla birlikte bazen Ayla’nın oynadığı farklı yerlerden kırılma sesleri de geliyor. Öğretmen “Bu oyuncaktan nefret ediyorum!” bağırışları içinde kırık oyuncakları  kutulara dolduran Ayla’yı görüyor. Öğretmen hep Ayla’yı izlemekten ve sınıftaki eşyaların mahvolmasından rahatsız oluyor ve bu durumu çözmenin yollarını arıyor.

Çocukların bilerek ve sık sık okul materyallerine zarar vermesi kabul edilemeyen, başedilmesi gereken bir durumdur. İnsanlara ve canlılara karşı gösterilmesi gereken saygının, etrafımıza va cansız olan eşyalara karşı da gösterilmesi önemlidir ve bu da birçok beceri gibi erken çocukluk döneminde öğrenilir. Aletler, oyuncaklar veya kitaplar gibi kullanılan eşyalara önem vermek ve diğer insanların da kullanabilmesi için paylaşmak ve sağlam saklamak öğrenilmesi gereken sosyal bir beceridir.

Okul öncesi sınıflarında malzemeler genelde sert ve dayanıklıdır. Fakat kitaplar ve bazı oyuncaklar yırtılabilir ya da kırılabilir. Bunların nasıl kullanılması gerektiği, ancak pratik yaptıkça öğrenilir.

Sınıftaki malzemelere zarar veren bir çocukla karşılaşıldığında sorulması gereken bazı sorular vardır: 

  • Davranış ne zaman oluyor (çocuk boş bırakıldığında, temizlik zamanında, kitap okurken ya da yazı yazmayı öğrenirken, aktiviteden aktiviteye geçiş zamanlarında)?
  • Çocuk birşeye zarar vermeden önce ne oluyor (çocuk yanlız, sinirli, bir aktivitede oynaması engellenmiş, başkaları onunla oynamak istemiyor)?
  • Çocuk sınıftaki materyallere zarar verdikten hemen sonra ne oluyor (çocuk yaptığını reddediyor, sayfaları yada kırdığı parçaları saklıyor, endişeli gözükmüyor, bir bahane uyduruyor, zarar verdiğini çok belli edecek davranışlarda bulunuyor)?

Bu tarz davranışların nedeni çocuktan çocuğa değişebilir. Mesela hiç kitabı olmamış bir çocuk nasıl sayfa çevireceğini bilemeyebilir ya da o kitabı nasıl temiz ve sağlam tutması gerektiğini öğrenememiş olabilir. Kitaplara karşı hassas davranmak gerektiğini bilmeyen bir çocuk, kitapları yırtabilir. Duygularını doğru şekilde ifade etmeyi henüz öğrenememiş bir çocuk, kızgınlığını eşyalardan çıkartıyor olabilir. Aynı zamanda bu davranışlar yetişkinlerin ilgisini anında çeker; dolayısıyla ilgi çekmek isteyen bir çocuk bu davranışlara yönelebilir.

Müdahale:

  • Çocuklar duygularını ilk olarak davranışlarıyla ifade ederler. Mutlu olduklarında yaptıkları gülümseme mimiği, sonrasında zıplamaya ve ellerini havaya kaldırma davranışına dönebilir. Kızgın olduklarında yüzlerini kırıştırıp hırlarken, birden etraftaki oyuncakları duvarlara atmaya başlayabilirler. Burada önemli olan, çocukların duygularını doğru bir şekilde ifade edebilmelerini sağlamaktır. Bunun için gerekli olan, duygular hakkında konuşmak, çocukların duygularını ifade etme pratiği yapmalarını sağlamaktır.

Bakınız: http://www.acevokuloncesi.org/etkinlikler/sosyal-duygusal-gelisim/123-duygularimi-kontrol-edebiliyorum 

  • Bazen kitap ve oyuncakların sınıfta bulundukları yerler ya da düzenlenme şekilleri yanlış mesajlar verebilir. Küçük oyuncakların ve kitapların, dağınık olmayan daha sessiz bölgelerde bulunması gerekir. Aksi takdirde onların etrafa saçılabilir, korunması gerekmeyen nesneler oldukları düşünülebilir.
  • Çocuklara sağlanan materyallerin onların yaşına uygun olup olmadığına dikkat etmek gerekir.Çocukların küçük kasları yeterince gelişmemiş olabilir. Ya da farklı oyuncaklarla hiç karşılaşmamış ve oynamamış öğrenciler olabilir. Öğretmen olarak, birkaç etkinlikle ve model olarak çocuklara bu malzemeleri nasıl kullanacakları konusunda örnek olabilir; basit bir şekilde oyuncakların nasıl kullanıldığını gösterebilirsiniz.

Bakınız: http://www.acevokuloncesi.org/etkinlikler/bilissel-gelisim/194-tam-mi-yarim-mi  

  • Küçük yaştaki bir çocuğun kitapları yırtmasının bir nedeni, yırtma hissinden hoşlanması olabilir. bunu engellemek için, sanat köşesinde çocuklara değişik dokularda ve renklerde kağıtlar verebilirsiniz. Bu kağıtları ve eski dergileri kullanarak kolaj yapabilir ya da onlarla kendi sanatını yaratabilir.
  • Çocuklar bazen de sadece merak ettikleri için oyuncak ve eşyalara zarar verebilirler. Nesneler nasıl bükülüyor, nasıl iç içe geçiyorlar ya da nasıl sesler çıkarıyorlar diye denemeler yapabilirler.  Oyuncakların nasıl, neyden yapıldığını ya da içlerindeki mekaniği araştırıyor olabilirler. Bu meraklarını gidermek için, onlara eski saatler, mekanik parçaları olan nesneler ya da eski oyuncaklar verebilir, incelemelerini isteyebilir ya da bunlarla etkinlikler yapabilirsiniz.

Eşyalara verdiğimiz değeri ve önemi çocuklara da göstermeliyiz. Kırılan eşyalar onarılamayabilir ya da tamir edilse bile eski haline gelemeyebilirler. Sınıfta herkesin iyi durumda olan, eskimemiş ve kırılmamış oyuncaklarla oynamaya hakkı vardır. Oyuncaklarla oynarken ve kitapları okurken hangi davranışların uygun olduğu sözlü olarak tekrarlanmalı ve örnek davranışlarla çocuklara gösterilmelidir.